सुर्य मालेतील ग्रह ठराविक अंतरावरून सूर्याभोवती फिरताना दिसतात. त्यांच्या सूर्यापासूनच्या अंतरामागे नियम किंवा सूत्र शोधण्याचा अनेकांनी प्रयत्न केला. जर्मन शास्त्रज्ञ जोहानन टीटीयस याने १७६६ मध्ये ग्रहांच्या सूर्यापासूनच्या अंतराचा नियम शोधला व त्याला योग्य ती प्रसिद्धी बर्लिन वेधशाळेच्या बोडे यांनी दिल्याने या नियमाला 'टीटीयस बोडे' म्हणून प्रसिद्धी मिळाली आणि काय आश्चर्य , शानिपलीकडे सापडलेला युरेनस ग्रह टीटीयस बोडे नियमानुसार अंतरावरच दिसला व यामुळे या नियमाला सर्वमान्यता मिळू शकली.
वेगवेगळ्या प्रकारचे लघुग्रह...
लघुग्रहांना इंग्रजी मध्ये 'अस्तेरोइद' नावाने ओळखले जाते.युरेनस ग्रहाचा शोध लावणाऱ्या विल्यम्स हर्षलने लघुग्रहांना हे नाव दिले. लघुग्रह जरी ठराविक कक्षेतून सूर्याभोवती फिरताना दिसतात, तर 'अटेन' सुर्य जवळच्या कक्षेत व 'अमोर' सुर्यापासुनाच्या दूरच्या कक्षेत दिसतात. कायपर पट्ट्यातील लहानमोठ्या दगड धोंड्यांना देखील लघुग्रह म्हणून ओळखले जाते. पृथ्वीच्या कक्षेत येऊ शकणारे लघुग्रह यांना 'अपोलो किंवा निअर अर्थ 'अस्टेरोइड' असे म्हणतात. बरेसशे लघुग्रह ग्रहांप्रमाणेच दिसतात व वागतात देखील. काही लघुग्रहांना इतर ग्रहांप्रमाणे चंद्र देखील आहेत. गलिलिओ अवकाशयानाने ५६ कि.मी. लांबीच्या इडा नावाच्या लघुग्रहाभोवती फिरणारा १.५ किलो मीटर व्यासाचा चंद्र शोधला होता.
लघुग्रह कशाने बनले असावेत हे शोधण्यासाठी आपल्याला अंतराळयात जाण्याची आवश्यकता भासणार नाही. कारण अधून मधून पृथ्वीवर लहान मोठे दगड धोंडे पडत असतात. हे दगड धोंडे लघुग्रहाचेच तुकडे असतात. साधारणपणे एक किलोपेक्षा लहान वजनाचे दगड बऱ्याच वेळा पृथ्वीवर पडताना दिसतात. या वेळी फारसा अनुचित प्रकार घडताना दिसत नाही. मात्र मोठा धोंडा पडल्यावर पृथ्वीवर मोठा स्फोट होऊन विवर निर्माण होते. अशा प्रकारची अनेक विवरे पृथ्वीवर आजदेखील पहावयास मिळतात.
प्लुटो सूर्यापासूनच सर्वात दुराचा ग्रह म्हणून ओळखला जात होता. तो सूर्यमालेच्या सीमेवरती असून, तो कायपर पट्ट्यात सापडला. कायपरच्या मते सूर्य-पृथ्वी अंतराच्या तीस ते एक हजार पट अंतरापर्यंतच्या भागात छोटे मोठे दगड धोंडे असून, ते सूर्या भोवती प्रदक्षिणा घालतात. प्लुटो हा या पट्ट्यातील मोठा धोंडा असून १९३० मध्ये त्याला शोधले गेले. १९९२ मध्ये जेव्हीट आणि लु नावाच्या शास्त्रज्ञांना या पट्ट्यात २५० कि.मी. व्यासाचा धोंडा सापडला. नंतर अमेरिकेतील शास्त्रज्ञांनी दुर्बीण वापरून कायपर पट्ट्यामध्ये एक मंद तेजाचा ठिपका शोधला.
No comments:
Post a Comment