खग्रास सुर्यग्रहन

अधून मधून ग्रहणांचा अविष्कार आपल्याला घरबसल्या पहावयास मिळतो. मात्र याला अपवाद आहे 'खग्रास सूर्यग्रहणाचा'. हे ग्रहण जेथे चंद्राची दाट सावली पडते तेथूनच दिसू शकते. साधारणपणे २५०-३०० किलोमीटर व्यासाच्या पट्ट्यातच चंद्रसावली पडते व ती तशी तीन हजार किलोमीटर वेगाने पृथ्वीवरचा तेरा-चौदा हजार किलोमीटरचा प्रवास तीन - चार तासात संपवते. यामुळे खग्रास सुर्य ग्रहण दुर्मिळच असून ते पाहण्यासाठी दूर दूर जावे लागते. एखाद्या ठिकाणी सूर्य ग्रहण दिसले, तर तेथे पुन्हा सुर्य ग्रहण तब्बल साडेतीनशे वर्षांनी दिसू शकते. महाराष्ट्रात यापूर्वी खग्रास सुर्य ग्रहण १२ जानेवारी १८९८ व ११ ओगस्ट १९९९ रोजी व २२ जुलै २००९ रोजी दिसले.
खग्रास सूर्यग्रहनात  आमवस्येचा चंद्र सुर्य बिम्बास पूर्णपणे झाकत असल्याने रात्र झाल्याचा अनुभव पहावयास मिळतो. झाकल्या गेलेल्या सूर्य बिम्बाभोवती इतर वेळी कधीही दिसू न शकणारा सूर्याचा किरीट दिसू लागतो. सूर्यप्रकाश नाहीसा झाल्याने भर दिवस सुर्य बिंबा जवळचे सूर्य तारे दिसू लागतात. आसमंतात चित्र विचित्र प्रकारचे रंग पसरतात. ग्रहण सुरु होताना व सुटताना छाया प्रकाशाच्या लाटांचे  नर्तन पहावयास मिळते. तसेच खग्रास अवस्थेपुर्वी व नंतर सुर्य बिंबाच्या एखाद्या टोकातून येणारा सुर्य प्रकाश हिऱ्यात अंगठी बसविल्याप्रमाणे चमकताना दिसतो. याच वेळी काळ्या सुर्य बिम्बाभोवती दिसणारा मंद तेजाचा किरीट आपले भान हरपून टाकतो. वनस्पती व प्राणी अचानक झालेल्या अंधाराने गोंधळून जातात. हा अनुभव काही मिनिटेच अनुभवायला मिळतो.

भारतातील खग्रास सूर्यग्रहण ...जवळ जवळ दहा वर्षाच्या अंतराने भारतात खग्रास सुर्य ग्रहण दिसले. यापूर्वी ११ ओगस्ट १९९९ मध्ये चंद्र सावली भारतात कच्छच्या रानातून भारतात शिरली व भूज, समर्वियाली, बडोदा, संखेडा, भुसावळ, अकोला, यवतमाळ व  उत्तरेकडून निघून गेली. पण ढगांमुळे खग्रास सूर्यग्रहण दिसले नाही. मात्र गडद अंधकाराचा अनुभव घेता आला. पुढील २२ जुलैला सकाळी चंद्र सावली सुरत जवळून इंदूर, भोपाल, जबलपुर, पतन, वाराणसी, भूतान मार्गे चीन मध्ये जाताना खग्रास ग्रहणाचा अविष्कार दाखवेल. भारतात तीन साडेतीन मिनिटांची खग्रास अवस्था दिसेल.
  झालेली सुर्याग्राहणे..
२६ जानेवारी २००९ : आफ्रिका, आणतार्तिका, मादागास्कर, ओस्त्रोलीया.
९ फेब्रुवारी २००९ : आलास्का, हवे, ओस्त्रोलीया
७ जुलै २००९ : अमेरिका, ओस्त्रोलीया.
२२ जाली २००९ : भारत, नेपाल, चीन
६ ओगस्ट २००९ : युरोप, आफ्रिका.
३१ डिसेंबर २००९ : युरोप, आफ्रिका, आशिया.
१५ जानेवारी २०१० : आफ्रिका, भारत, म्यानमार, चीन

२६ जून २०१० : न्यूझीलंड, आशिया.